Is er een ideaal geneesmiddel voor fibromyalgie?

Omdat ik als apotheker gespecialiseerd ben in reumatologie, krijg ik regelmatig vragen aan de balie over geneesmiddelen bij fibromyalgie. En dat is niet verwonderlijk, want wist u dat bijna een kwart miljoen mensen fibromyalgie heeft? 

Als ik zo’n vraag krijg, voel ik me wel soms een beetje machteloos. Want om eerlijk te zijn: de ideale pijnstiller is voor iemand met fibromyalgie nog niet uitgevonden. Er zijn weliswaar geneesmiddelen waarvan sommige mensen effect hebben, maar in z’n totaliteit is onze geneesmiddelengereedschapskist bij fibromyalgie nog niet zo goed gevuld. Dat is ook wel te verklaren, want waarschijnlijk is er voor fibromyalgie niet één oorzaak, maar zijn de klachten het gevolg van een complexe wisselwerking van biologische (lichamelijke) factoren, psychologische factoren en omgevingsfactoren.

Laat ik eerst maar beginnen met geneesmiddelen die niet of nauwelijks werken. Paracetamol, ontstekingsremmende pijnstillers (zoals naproxen, diclofenac en ibuprofen) en meeste opiaten (zoals morfine) hebben nauwelijks effect bij fibromyalgie. Een uitzondering hierop is tramadol. Uit onderzoek blijkt dat dit middel effectief kan zijn bij sommige mensen met fibromyalgie. Sommige mensen klagen echter wel over de bijwerkingen van tramadol, zoals sufheid, misselijkheid en duizeligheid.

In de praktijk wordt ook vaak amitriptyline (Tryptizol®) voorgeschreven bij fibromyalgie. Dit middel is van oorsprong ontwikkeld voor depressie. Hier krijg ik in de praktijk vaak vragen over. Want als je de bijsluiter van dit middel leest, wordt fibromyalgie helemaal niet als indicatie genoemd. Dat komt omdat men pas later ontdekte dat amitriptyline niet alleen voor depressie werkt, maar ook bij zenuwpijn en fibromyalgie. Dit pijnstillende effect komt op een andere manier tot stand dan de werking tegen depressiviteit. Wanneer iemand start met deze middelen, is wel enig geduld vereist. Het duurt namelijk 1-2 weken voordat deze middelen echt goed gaan werken, terwijl de bijwerkingen (met name droge mond, verstopping, wazig zien en sufheid) doorgaans juist aan het begin het meest voorkomen. 

Tegenwoordig wordt ook steeds vaker het middel duloxetine (Cymbalta®) gebruikt bij fibromyalgie. Ook dit middel is van oorsprong een antidepressivum, maar is ook erkent als fibromyalgiemiddel. In tegenstelling tot de amitriptyline geeft duloxetine wat minder vaak een droge mond, al komt misselijkheid juist net wat vaker voor. Deze misselijkheid treedt vooral de eerste dagen op. Naast antidepressiva, ontdekte men ook dat sommige middelen tegen epilepsie werkzaam zijn bij fibromyalgie. Vooral gabapentine (Neurontin®) en pregabaline (Lyrica®) worden voorgeschreven bij fibromyalgie. 

Tot slot geef ik mensen vaak de volgende tip om te bepalen of een geneesmiddel goed werkt bij fibromyalgie: houd een pijndagboek bij. Start hier al mee voordat u met een bepaald geneesmiddel begint. Zo kunt u elke avond aangeven hoe erg de pijn die dag is geweest en in hoeverre de pijn u heeft belemmerd in uw dagelijkse activiteiten. U zou bijvoorbeeld per dag twee rapportcijfers kunnen geven: één voor de pijn en één voor de mate waarin de pijn uw dagelijkse activiteiten heeft beperkt.