Wat is de relatie tussen fibromyalgie en myofasciale pijnsyndroom

Fibromyalgie

Bij fibromyalgie komen verschillende klachten – algemene spierpijn en spierstijfheid samengaand met (soms extreme) vermoeidheid, slaapstoornissen, hoofdpijnen, angsten, depressies, allergieën, concentratie- en geheugenstoornissen, temperatuurverhogingen en darmklachten – voor. De pijn komt vooral voor in de spieren, het bindweefsel en in en rondom de gewrichten. De klachten kunnen erg op en neer gaan en zijn niet altijd even ernstig.

Iedereen heeft wel eens last van pijn en stijfheid, bijvoorbeeld door een verkeerde houding, door overbelasting of een griepje, maar deze klachten gaan vanzelf weer weg. Bij mensen met fibromyalgie echter blijft de pijn terwijl er geen beschadigingen of vergroeiingen zijn.

Letterlijk betekent fibromyalgie: pijn in bindweefsel en spieren. Bindweefsel en spieren zijn onderdelen van ons bewegingsapparaat. Het bewegingsapparaat bestaat uit harde en beweegbare delen. De harde delen, de botten, zorgen voor de stevigheid. Tussen de botten bevinden zich bewegende verbindingen: de gewrichten. Spieren, pezen en fascie zorgen ervoor dat de botten kunnen bewegen. Gewrichtsbanden en bindweefsel (ook fascie) verlenen de gewrichten extra steun en stevigheid.

Een aandoening aan het bewegingsapparaat, dat niet door een ongeval of blessure wordt veroorzaakt, wordt aangeduid met de verzamelnaam: reumatische aandoening. Ook fibromyalgie is een reumatische aandoening. En wordt ook wel ‘weke delen reuma’ genoemd.

Iedereen kan fibromyalgie krijgen. Het komt voor bij twee op de honderd volwassenen. Het wordt tien keer vaker bij vrouwen geconstateerd dan bij mannen. De aandoening openbaart zich meestal bij mensen tussen de 25 en 40 jaar.

Vele tienduizenden Nederlanders lijden in meer of mindere mate aan dit syndroom waarvoor nog geen eenduidige oorzaak is gevonden.  

 

Disfunctioneren van neurotransmitters

Fibromyalgie wordt meestal geclassificeerd als een reumatische spieraandoening. Dit omdat een van de meest voorkomende symptomen bij fibromyalgiepatiënten de chronische pijnlijke spieren zijn. We komen echter steeds meer te weten over deze aandoening. Zo wordt fibromyalgie tegenwoordig vaker geclassificeerd als een vorm van het disfunctioneren van neurotransmitters. Neurotransmitters zijn chemische stoffen die door de hersenen worden aangemaakt om het lichaam te “vertellen” wat het moet doen.

Fibromyalgiepatiënten zijn bijvoorbeeld niet in staat om in het diepe slaap stadium (delta-slaap) te geraken. In de delta-slaap maakt het lichaam veel chemische stoffen voor de heropbouw aan. Hierdoor worden weefsels hersteld en de groei van deze weefsels bevorderd. Een van die chemische stoffen is het groeihormoon. Omdat fibromyalgiepatiënten de delta-slaap nooit ervaren, hebben zij een laag groeihormoon gehalte. Dit resulteert in een onvermogen van het lichaam om zichzelf te herstellen.

 

Tenderpoints of (myofasciale) triggerpoints

Om infecties te kunnen bestrijden en de opeenhoping van afvalstoffen te verminderen heeft bindweefsel in ons lichaam dit groeihormoon nodig. Anders worden de bindweefsels stijf en gespannen. En omdat het lichaam de afvalstoffen niet kan afvoeren volgt er een opeenhoping van afvalstoffen. Bij fibromyalgie noemen we dit ‘tenderpoints’.

Ook myofasciale triggerpoints komen voort uit een opeenhoping van afvalstoffen. Myo betekent spier. Fascia betekent vlies (een type bindweefsel). Er is nog veel onduidelijkheid over fascia, maar uit onderzoek blijkt dat fascia veel van dezelfde eigenschappen als onze spieren hebben, zoals het  samentrekken, ontspannen en aanhouden van spanning. Fasciale weefsels zijn vol van zenuwen – met inbegrip van sensorische receptoren om pijn te detecteren – en spelen ook een belangrijke rol in beweging afgeleid van spieren, pezen en gewrichten. Gezonde fascia zijn ontspannen, soepel, elastisch en flexibel.

Myofascia is een zacht en soepel vlies dat om de spieren of gedeelten van spieren heen ligt.

Een (myofasciaal) triggerpoint kan het beste omschreven worden als: een knoop of harde pijnlijke plek in een spierbuik. Een triggerpoint kan de spier verkorten en daarmee je houding bepalen. Het ontneemt de functie (kracht, lenigheid en coördinatie) van de spier. Kenmerkend voor een triggerpoint is dat het niet alleen pijn kan veroorzaken op de plek zelf, maar ook op andere plekken in het lichaam.

Dit laatste kenmerk ontbreekt bij tenderpoints.

 

Niet alle wijdverspreide pijn is FMS. Fibromyalgie wordt (te) snel geconstateerd

Er is verwarring en gebrek aan informatie over Chronische Myofasciale Pijn. Fibromyalgie (FMS) en chronische myofasciale pijn hebben beiden pijn als symptoom. Veel artsen bracht dit tot de gedachte dat FMS en myofasciale pijn hetzelfde zijn. Dit heeft er toe geleid dat veel mensen met pijn aan beide zijden van het lichaam of wijdverspreide pijnklachten de diagnose FMS hebben gekregen, terwijl zij in feite het myofasciale pijnsyndroom hebben of andere vormen van pijn in de spieren.

Fibromyalgie is niet progressief. Als FMS erger wordt, is tenminste één instandhoudende factor op hol geslagen. Deze factor is vaak de gelijktijdig aanwezige myofasciale pijn. Triggerpoints zijn onderdeel van myofasciale pijn (Simons, Travell and Simons, 1999), niet van FMS!

Sommige mensen hebben alleen fibromyalgie. Sommigen hebben een paar myofasciale triggerpoints (MTrPs) en kunnen de verkeerde diagnose, namelijk FMS, gekregen hebben. En sommige mensen hebben chronisch myofasciale pijn (CMP) over hun hele lichaam verspreid. Als FMS en chronisch myofasciale pijn samen voorkomen dan kan dat ook dubbel zoveel problemen veroorzaken.

Op dit moment is er geen middel om FMS te genezen, hoewel er vele behandelingen zijn die kunnen helpen. Er zijn wel middelen om andere oorzaken van wijdverspreide pijn te genezen, maar jouw arts moet begrijpen dat niet alle wijdverspreide pijn FMS is.

 

Artsen moeten leren MTrPs te herkennen

Het is belangrijk om individuele MTrPs en hun specifieke pijnpatronen te kennen. Het is ook van belang om te onderkennen dat complexe overlappende pijnpatronen kunnen bestaan bij chronische pijnpatiënten. MTrPs die door het hele lichaam voorkomen kunnen wijd verspreide pijn veroorzaken, met MTrPs in veel gebieden en in vele lagen van spieren. Als de factoren die de pijn in stand houden worden uitgeschakeld of geminimaliseerd en de MTrPs adequaat worden behandeld, zullen individuele pijnpatronen die bij slechts één spier horen duidelijk worden. En kunnen deze individuele MTrPs worden behandeld.